ŚWIATY ZAPOMNIANE - ŚWIATY ODKRYWANE
Czeskie Sudety, Prusy Wschodnie

"Zaginione Sudety"
"Atlantyda Północy. Dawne Prusy Wschodnie w fotografii z lat 1864-1944"

2 marca - 2 kwietnia 2006

Pod hasłem zaginione krajobrazy kulturowe w Europie Środkowej, Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Olsztynie przypomina swoją głośną wystawę z 1993 roku: "Atlantyda Północy. Dawne Prusy Wschodnie w fotografii z lat 1864-1944".

Znakomitym pretekstem do ponownej prezentacji "Atlantydy" jest towarzysząca jej wystawa fotografii pt. "Zaginione Sudety" przygotowana przez Stowarzyszenie Antikomplex z Pragi. Wystawa prezentuje przemiany krajobrazu historycznego, kulturowego pogranicza czesko-niemieckiego. Twórcy wystawy odnaleźli historyczne zdjęcia i materiały archiwalne sprzed II wojny światowej regionu i te same miejsca sfotografowali współcześnie w konwencji starej fotografii.

Pierwsza wystawa "Atlantyda Północy" prezentowała wybór 517 fotografii, w obecnej zostanie pokazanych 300 fotogramów. Wszystkie powstawały w latach 1864 - 1944, ich autorami byli pracownicy etatowi i amatorzy prowincjonalnego urzędu konserwatora zabytków sztuki w Królewcu. Zbiory negatywów trafiły do polskich rąk przypadkowo, kiedy w 1945 roku natrafiono na bocznicy kolejowej w Toruniu na pozostawiony tam wagon wypełniony archiwaliami królewieckimi. Zbiory zabezpieczono i przekazano do Instytutu Sztuki PAN w Warszawie oraz częściowo Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Olsztynie. W 1993 roku na podstawie zbiorów IS PAN powstała wystawa fotografii.

Królewiec, 1907-13
Nowy Zielony Most i perspektywa
ul. Vorde Vorstadt.
Fot. Oscar Bittrich

Królewiec, ok. 1880
Spichrz "Pod Baranem"
Autor nieznany

Królewiec, ok. 1905
Zaprzęgi na nabrzeżu Kai
Fot. Autor nieznany

Braniewo, ok. 1890-94
Ratusz Staromiejski
Fot. Adolf Boetticher

Prezentowane fotografie wykonane zostały z oryginalnych szklanych negatywów. Wybrano zdjęcia, które obrazowały piękno pejzażu historyczno-kulturowego dawnych Prus Wschodnich, najczęściej już utraconego, m.in. dawnego Königsberga, miasteczek pruskich, pojedynczych zabytków architektury, mazurskiego i warmińskiego budownictwa drewnianego zespołów wiejskich.

Wystawie "Atlantyda Północy" towarzyszy obszerny i bogato ilustrowany album w wersji polsko-niemieckiej, na który złożyły się artykuły naukowe olsztyńskich autorów poświęcone dziejom Prus, historii kolekcji królewieckiej oraz teksty poetyckie (mała antologia poezji polskiej i niemieckiej o regionie) ponadto 129 ilustracji i szczegółowy wykaz eksponowanych na wystawie fotografii.

W piątek, 3 marca o godz. 12.00 odbyła się dyskusja pt. "Ziemie utracone" - "ziemie odzyskane" - jak obchodzić się z "obcym" krajobrazem kulturowym" Doświadczenia Polski, Niemiec i Czech. Udział w niej wzieli Ondrej Matějka ze stowarzyszenia Antikomplex z Pragi, Gabriele Lesser (Die Tageszeitung, Warszawa), dr Maciej Górny (Instytut Historyczny PAN, Warszawa), prof. dr. hab. Norbert Kasparek (Instytut Pamięci Narodowej, Olsztyn). Całość poprowadził dr hab. Robert Traba (Warszawa / Olsztyn).